Najem okazjonalny stanowi alternatywę dla zwykłej umowy najmu i w sposób znaczący wzmacnia pozycję właściciela. Instytucja ta funkcjonuje w naszym porządku prawnym od kilku lat, jednakże w dalszym ciągu większość właścicieli nie decyduje się na wykorzystywanie jej w praktyce.

Warto wskazać podstawę prawną regulującą najem okazjonalny:

- Ustawa z dnia 21 czerwca 2001 roku o zmianie ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego (Dz.U.2005r. nr 31 poz. 266 ze zm.),
- Ustawa z 17 grudnia 2009 r. o zmianie ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie kodeksu cywilnego oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2010 r. nr 3, poz. 13),
- Ustawa z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 1964 r. nr 43, poz. 296 z późn. zm.).

Aby umowę najmu okazjonalnego można było uznać za wiążącą, należy dopełnić kilku wymogów formalnych:

- umowa może zostać zawarta wyłącznie na czas określony, nie dłuższy niż 10 lat, przy czym okres ten może zostać przedłużony po jego upłynięciu o kolejne 10 lat,
- umowa najmu okazjonalnego musi zostać zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności (zwykłą umowę najmu można zawrzeć zarówno ustnie jak i pisemnie)
- wynajmujący jest zobowiązany w terminie do 14 dni od podpisania umowy najmu okazjonalnego do zgłoszenia tego faktu naczelnikowi właściwego urzędu skarbowego, w razie niedopełnienia tego obowiązku, uznaje się, że doszło do zawarcia zwykłej umowy najmu,
- najemca zobowiązany jest do:
a) złożenia oświadczenia w formie aktu notarialnego w którym poddaje się egzekucji i zobowiązuje do opuszczenia i wydania lokalu używanego na podstawie umowy najmu okazjonalnego w terminie wskazanym w żądaniu właściciela owego lokalu,
b) wskazania innego lokalu, w którym będzie mógł on zamieszkać w przypadku egzekucji obowiązku opróżnienia lokalu (co ważne w wypadku utraty możliwości zamieszkania w mieszkaniu osoby trzeciej najemca ma obowiązek poinformować o tym wynajmującego w terminie 21 dni od dnia, gdy najemca dowiedział się o tym fakcie, jest on zobowiązany także wskazać inne mieszkanie, gdzie przeniesie się po zakończeniu najmu okazjonalnego),
c) przedłożenia oświadczenia właściciela mieszkania lub osoby posiadającej tytuł prawny do tego lokalu, że wyraża zgodę na zamieszkanie najemcy w jego mieszkaniu po zakończeniu najmu. Wynajmujący może żądać aby owo oświadczenie opatrzono notarialnym poświadczeniem podpisu.

W umowie najmu okazjonalnego należy zawrzeć także wszelkie postanowienia co do sposobu korzystania z lokalu, wysokość i sposób uiszczania odstępnego, uregulować kwestię kaucji i jej zwrotu, jak również opłat za media oraz innych kosztów związanych z mieszkaniem.  

Biorąc pod uwagę wymienione warunki umowy najmu okazjonalnego, śmiało można stwierdzić iż w o wiele większym stopniu chroni ona interes wynajmującego aniżeli zwykła umowa najmu. Ponadto należy wspomnieć, że w przypadku najmu okazjonalnego nie obowiązują niektóre przepisy ochronne dotyczące lokatorów (m. in. zakaz eksmisji w okresie zimowym).

Umowa najmu okazjonalnego to także idealne rozwiązanie na wypadek kłopotów z najemcami. Mianowicie w sytuacji gdy najemca w sposób rażący nie wywiązuje się z postanowień zwykłej umowy najmu, bądź nie uiszcza odstępnego lub nie chce dobrowolnie opuścić mieszkania, właściciel zmuszony jest wystąpić na drogę postępowania sądowego z powództwem o eksmisję. Niestety sprawa tego typu może potrwać dłuższy czas, co stanowi sporą niedogodność dla właściciela. Natomiast podpisując umowę najmu okazjonalnego, właściciel w sytuacji nieuczciwego najemcy, znajduje się w o wiele lepszej pozycji i od razu może powziąć stosowne kroki. W pierwszej kolejności należy wystosować wobec najemcy wezwanie do opuszczenia mieszkania. Jeżeli pomimo wezwania najemca w dalszym ciągu zajmuje mieszkanie, właściciel może wystąpić do sądu o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu, w którym najemca zobowiązał się opuścić mieszkanie, a następnie z pomocą komornika dokonać eksmisji. Jak więc łatwo zauważyć w przypadku najmu okazjonalnego właściciel w prosty sposób, omijając długotrwały proces, może usunąć z mieszkania nieuczciwego najemcę.  

Należy także wspomnieć, że najem okazjonalny wiąże się z kosztami notarialnymi, których wysokość regulują odpowiednie przepisy prawne (aktualnie wynoszą one około 250 złotych). Natomiast nic nie stoi na przeszkodzie aby koszty te, zostały podzielone pomiędzy właściciela a najemcę.

Pomimo swoich niewątpliwych zalet, instytucja najmu okazjonalnego nadal stanowi rzadkość pośród zawieranych umów najmu. Wynika to z pewnością z faktu iż większość potencjalnych najemców może mieć problem ze wskazaniem lokalu do którego przeniesie się wraz z zakończeniem umowy. Ponadto mnogość warunków formalnych, niezbędnych dla ważności umowy najmu okazjonalnego także może stanowić przeszkodę. Nie mniej jednak właściciele, którym zależy na rozwiązaniu w pełni zabezpieczającym ich interes, powinni rozważyć zawieranie umów na zasadach najmu okazjonalnego.